Schenken of nalaten (deel II)

Hoe kunt u schenken of nalaten aan een goed doel (bijvoorbeeld onze eigen kerk)? 

In de vorig artikel heb ik u geïnformeerd over het schenken aan een goed doel, en wel in het bijzonder aan onze eigen Hervormde Gemeente. In deze uitgave informeer ik u graag nader over nalaten aan een goed doel. 

Nalaten 

Nalaten aan een goed doel kan alleen via een testament dat door een notaris is opgemaakt. Een codicil (eigen handgeschreven verklaring) is niet voldoende.  

Er bestaan twee manieren om na te laten aan een goed doel: 

1. het goede doel is erfgenaam; 

2. het goede doel krijgt een legaat. 

Het goede doel is erfgenaam 

Als erfgenaam heeft het goede doel alleen of samen met andere erfgenamen recht op de nalatenschap. Het goede doel en eventuele mede-erfgenamen erven dan alle baten en schulden van de nalatenschap. De grootte van het erfdeel is afhankelijk van de totale omvang van de nalatenschap en het aantal erfgenamen. In de praktijk zal een goed doel een nalatenschap altijd “beneficiair” aanvaarden. Door deze manier van aanvaarden is het goede doel niet met zijn eigen vermogen aansprakelijk als er meer schulden dan baten zijn.  

Het goede doel krijgt een legaat 

Een legaat is een bepaling in uw testament die aangeeft dat u een vastgesteld geldbedrag of een bepaald goed nalaat aan een het goede doel. De grootte van het legaat hoeft niet afhankelijk van de totale omvang van de nalatenschap te zijn. 
 
Een legaat kan een geldbedrag zijn, maar ook een goed (bijvoorbeeld een huis), een effectenportefeuille of een waardevol voorwerp zoals een schilderij. Voor een legaat is beneficiaire aanvaarding niet nodig. 

Legitieme portie 

Wie iets wil nalaten aan een goed doel, maar ook (klein)kinderen heeft, moet met een aantal zaken rekening houden. De wet beschermt namelijk bepaalde familieleden, de zogenaamde legitimarissen. Kinderen en soms kleinkinderen behoren tot deze groep. De bescherming bestaat eruit dat deze familieleden een wettelijk recht hebben op een bepaald gedeelte van de nalatenschap. 

De rechten van deze familieleden kunnen niet beperkt worden door vóór het overlijden alles weg te geven aan anderen. Daarom kunnen bepaalde schenkingen die (kort) voor het overlijden worden gedaan, alsnog meetellen bij de vaststelling van de omvang van hun legitieme portie. 

Als legitimarissen niet zelf uit de nalatenschap hun deel kunnen krijgen, kunnen zij in bepaalde gevallen een schenkingen terugvorderen. Hetzelfde geldt als uit een testament blijkt dat iemand zo veel geld of goederen aan goede doelen nalaat, dat de wettelijke legitieme portie niet kan worden uitgekeerd. (Klein)kinderen hebben dan het recht om daar bezwaar tegen te maken. Bepalingen in een testament zijn dus niet altijd definitief.  

Testament 

Nalaten aan een of meerdere goede doelen kan alleen via een testament dat door een notaris is opgemaakt. De notaris adviseert over de mogelijkheden en legt de uiterste wil vast in een notariële akte. Een testament heeft pas rechtskracht als de erflater en de notaris het testament hebben ondertekend. 

Het is raadzaam in het testament een executeur te benoemen. Een executeur verzorgt de afwikkeling van de nalatenschap. 

Het wijzigen van een testament is op elk moment mogelijk door het maken van een nieuw testament. Elke wijziging of herroeping van een bestaand testament moet ook weer via een notaris geregeld worden. Het verscheuren van een afschrift van een bestaand testament heeft geen rechtskracht; het testament blijft gewoon geldig. 

Als een overledene geen testament heeft opgesteld, geldt voor de verdeling van de nalatenschap het wettelijke erfrecht. 

Erfbelasting 

Als iemand iets erft als erfgenaam of legataris, wordt daarover belasting geheven. Dit heet erfbelasting.  

De hoogte van de belasting die moet worden betaald over een nalatenschap hangt van twee dingen af: de omvang van de verkrijging en de relatie tussen de erflater en de bevoordeelde. 

In beginsel geldt: hoe groter de verkrijging, hoe hoger het belastingtarief. Daarnaast geldt: nabije verwanten (echtgenoot, kinderen) betalen een lager tarief dan andere familieleden.  

Maar goede doelen met ANBI-status hoeven geen belasting te betalen over een erfdeel of legaat. Ze zijn volledig vrijgesteld van erfbelasting. Daardoor kunnen goede doelen hun aandeel in een nalatenschap voor de volle 100% inzetten voor hun doelstelling. 

Nadenken over een testament is niet altijd gemakkelijk. Toch leggen steeds meer mensen vast dat (een deel van) hun nalatenschap naar een of meer goede doelen gaat. Omdat ze het belangrijk vinden dat er ook na hun overlijden wordt doorgewerkt aan het ideaal waar ze zo om geven. 

Harold de Boer